نخ های مولتی فیلامنت

تاریخچه نخ های مولتی فیلامنت

برای آشنایی هر چه بهتر با نخ های مولتی فیلامنت، به سراغ بررسی ریشه‌ای این موضوع و تاریخچه نخ های مولتی فیلامنت رفته‌ایم و تحول صنعت نساجی در گذر زمان را مورد رصد قرار داده‌ایم. صنعت نساجی که در حوزه پارچه و پوشاک فعالیت دارد، از مهم‌ترین صنایع کشور محسوب می شود که با به کارگیری ماشین آلات ریسندگی، الیاف را تبدیل به نخ های مولتی فیلامنت های مولتی فیلامنت کرده و برای استفاده در پوشاک و پارچه ها آماده می کند. ریسندگی را می توان یکی از قدیمی ترین فعالیت های بشری دانست که با توسعه قبایل در آنها دیده می شد. احتمال می رود که ابتدایی ترین نخ های مولتی فیلامنت های مولتی فیلامنت به کمک روشی که در حال حاضر به آن ریسندگی الیاف آزاد می گویند، تهیه و تولید می شدند. در این بخش می خواهیم نگاهی کلی به ریسندگی داشته باشیم و در طول تاریخ، روند حرکت آن را بررسی کنیم. همراه ما باشید تا با دنیای الیاف و نخ های مولتی فیلامنت آشنا شویم. اگر بخواهیم ریسندگی را به زبان ساده تعریف کنیم باید آن را مجموعه ای از عملیاتی بنامیم که باعث می شود الیاف به نخ های مولتی فیلامنت تبدیل شوند. در گذشته این عملیات به صورت دستی دنبال می شده است. اما در حال حاضر انواع دستگاه ها و ماشین آلات مختلف، این کار را بر عهده گرفته اند. البته که ریسندگی انواع مختلفی دارد. با این وجود تمامی آنها یک هدف مشترک را دنبال می کنند. این که با کنار هم قرار دادن الیاف، نخ های مولتی فیلامنت تولید کنند و از آن برای تولید پارچه نخ فلامنت و پوشاک استفاده شود. معمولا نوع ریسندگی را با توجه به معیارهایی می سنجند که حافظ بافت این موارد را لیست کرده است : متراژ الیاف، ضخامت الیاف و میزان مواج بودن الیاف

نخ های مولتی فیلامنت ریسی و بافندگی از گذشته های بسیار دور معمول بوده است. تاریخ استفاده از کتان در جنوب اروپا به عصر سنگ می رسد. در عصر برنز پشم در شمال اروپا مورد استفاده قرار می گرفت و تاریخ استفاده از ابریشم که اولین بار در چین شناخته شد به بیش از پنج هزار سال قبل می رسد. برای آگاهی از تاریخچه پیدایش صنعت ریسندگی و بافندگی باید به همراه باستان شناسان و محققان به درون غارها برویم و از روی آثار بازمانده از قرون و اعصار پیشین و بازیافته های باستانی به واقعیت ها و اطلاعاتی دست یابیم. ایرانیان از ده هزار سال پیش دارای تمدن بوده اند. در غار کمربند نزدیک بهشهر، قدیمی ترین وسایل بافندگی مربوط به شش هزار سال پیش یافت شد که وسایل ریسندگی نخ های مولتی فیلامنت از پشم گوسفند و موی بز از آن جمله اند. اولین نشانه های وجود پارچه در حفاری های شوش به دست آمده است که به چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح باز می گردد و قسمت هایی از این قطعه پارچه هم اکنون در موزه های لوور و بافلو موجود است. سیری اجمالی در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی نشان می دهد که پیشدادیان نخ فیلامنت ایرانی،  ایرانیانی بوده اند که کار ریسندگی و بافندگی و خاصه دوخت به آنان منسوب بوده است. با استناد به بحث باستانشناسی ایران تردیدی نیست که ریسیدن نخ های مولتی فیلامنت از پشم حیوانات و بافتن پارچه و فراهم آوردن فرش از پشم و نخ های مولتی فیلامنت از زمان پادشاهان پیشدادی در ایران معمول گردیده و به این ترتیب راه کمال را طی کرده است. پس از مرگ امیر کبیر مصرف کنندگان دوباره به سمت کالاهای وارداتی و ارزان قیمت گرایش پیدا کردند. از آن زمان تا روی کار آمدن مغولان صنعت نساجی یکی از پر رونق ترین صنایع ایران بوده و دولت مردان تلاش می کردند تا کشور را در این زمینه خودکفا سازند. اسناد و مدارکی موجود است که ثابت می کند در مقاطعی از تاریخ منسوجات ایرانی جنبه صادراتی داشته اند. پس از حمله مغولان به دلیل خراج گزار بودن این اقوام به دولت چین شمالی، استفاده از منسوجات چینی بسیار رایج گردید.

به دلیل تنوع رنگ و ارزان بودن پارچه های چینی مصرف کنندگان استقبال خوبی از این کالاها نمودند و تولید کنندگان داخلی به جای ارتقاء کیفیت پارچه های خود به کاهش قیمت ها پرداختند و به همین دلیل بسیاری از تولید کنندگان از گردانه تولید خارج شدند. پس از به قدرت رسیدن صفویان تلاش های زیادی جهت احیای صنعت نساجی صورت گرفت اما به دلیل تجمل گرایی، تغییر سلیقه مصرف کنندگان، و گرایش به سوی کالاهای ارزان قیمت این تلاش ها بی ثمر ماند. با روی کار آمدن دولت زندیه ، کریم خان کوشید تا برخلاف پیشینیان خود که عادت به لباس های تجملی داشتند لباس های بسیار ساده بپوشد. در دوران امیر کبیر با به وجود آمدن صنایع نوینی چون ماهوت سازی که در لباس های ارتشی کاربرد فراوان دارد، صنعت نساجی ایران دوباره رونق گرفت. اما این دوره بسیار کوتاه بود و پس از مرگ امیر کبیر مصرف کنندگان دوباره به سمت کالاهای وارداتی و ارزان قیمت گرایش پیدا کردند. دولت نیز برای حمایت از صنعت نساجی داخلی مقرر نمود تمام کارکنان دولت لباس هایی از جنس منسوجات داخلی به تن کنند. این تلاش ها تا سال هزار و سیصد و سی و هفت ادامه داشت اما به طور جدی از سال هزار و سیصد و چهل و دو حمایت از صنایع داخلی به طور کل به دست فراموشی سپرده شد و اگرچه تلاش ها و کوشش هایی در این رابطه به عمل آمد تا شعار ایرانی، جنس ایرانی بخر را بر سر زبان ها بیاندازند اما این حرکت مقطعی بود و نتایج لازم از آن به دست نیامد. این دستاوردها و نوآوری های دیگری که در دوران های بعدی رخ داد، صنعت پارچه و پوشاک ایران را پیشتاز و سرآمد جهانیان نمود. جالب است بدانید اسکندر مقدونی، با آن که به ایران حمله و آن را اشغال کرده بود، لباس ایرانی می پوشید. هردوت مورخ یونانی از صنایع نساجی ایران تعریف کرده و می نویسد: تیغه های مسی در صنعت نساجی در شوش به کار رفته است. لباس زنان در شوش از جنس کتان و به رنگ ارغوانی بوده است. ایرانیان دوره هخامنشیان پارچه های مختلف را به رنگ های متفاوت می بافتند. رازهای کشف نشده ای از تاریخ ایران در دوران هخامنشیان وجود دارد که به علت به آتش کشیده شدن تخت جمشید توسط اسکندر مقدونی همچنان بی جواب باقی مانده اند. در حال حاضر بیشتر آثار هنری و صنعتی ایران در موزه های جهان نگهداری می شوند. ایرانیان در هزاران سال پیش دارای صنعت نساجی بودند و تنوع نقش پارچه ها را هنوز می توان در نقش برجسته های طاق بستان کرمانشاه مشاهده کرد. در زمانی که بهترین پارچه ها را ایرانیان از نخ فیلامنتی تولید می کردند، اکثر مردم دنیا از پوست حیوانات جهت پوشش استفاده می کردند.

تفاوت بین طناب، رشته و نخ های مولتی فیلامنت

زمانی که قصد خرید نخ های مولتی فیلامنت را داشته باشیم، بهتر است با تفاوت های آن با سایر محصولات آشنا باشیم. به همین علت بنا داریم در این قسمت از مقاله معرفی نخ های مولتی فیلامنت، به تشریح تفاوت بین طناب، رشته و نخ های مولتی فیلامنت بپردازیم و متوجه تفاوت عمده آن با نخ بی سی اف اصفهان نیز بشویم. حافظ بافت، به عنوان یکی از بزرگترین مراجع فروش نخ های مولتی فیلامنت، این تفاوت ها را بدین صورت مورد بررسی قرار داده است. گاهی اوقات برخی چیزها می توانند ما را به یک دور تسلسل بیاندازند. مانند این حقیقت که چرا چیزهایی که یکسان به نظر می رسند، نام های متفاوتی دارند؟ طناب، رشته، قیطان، نخ های مولتی فیلامنت، ریسمان چند لا، ابریشم خام و روبان تنها برخی از این نام های گیج کننده هستند. اینها تنها برخی از کلمات مورد استفاده جهت توصیف رشته هایی هستند که به طور کلی در صنایع دستی به کار برده می شوند. چنانچه شما در یک زمینه خاص فعالیت می کنید، باید بدانید که الیاف مورد استفاده شما از چه ماده ای ساخته می شوند. فرض می کنیم که در زمینه مکرومه بافی فعالیت می کنید؛ در این حوزه معمولاً از طناب، رشته، قیطان و به میزان کمتری نخ های مولتی فیلامنت استفاده می شود.

نخ های مولتی فیلامنت Multi Filament Yarns نخ های مولتی فیلامنت رشته ای ممتد و غالباً چند لایه است که از الیاف طبیعی، یا مصنوعی یا فیلامنت ها ساخته شده و از آن در بافندگی یا بافت پارچه لباس ها استفاده می شود. ویژگی های نخ های مولتی فیلامنت بستگی به نوع استفاده آن در زمینه صنایع دستی دارد. یک جولا (نساج) می تواند با روبان هم پارچه ببافد و یک بافنده برای بافت پارچه های تریکو از رشته های دو میلی متری هم می تواند استفاده کند (که ما آن را به شدت توصیه می کنیم)؛ اما در حالت کلی چنانچه قرار باشد از این صنایع دستی برای ساخت پارچه لباس ها استفاده شود، به مواد مورد استفاده نخ های مولتی فیلامنت می گویند. گاهاً تصور می گردد که نخ های مولتی فیلامنت فقط از پشم ساخته می شود، در حالیکه می توان آن را از طریق هر نوع الیافی تولید کرد.

طناب : در مکرومه بافی مدرن از طناب و رشته استفاده می شود؛ شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید آنها چه تفاوت هایی با هم دارند زیرا جنس مواد اولیه آنها باعث می شود تا دارای خصوصیات متفاوتی باشند. طناب شبیه رشته است اما چند لایه است؛ به این معنی که هر طناب از دسته های چند رشته ای تشکیل شده که به هم تابانده گردیده (یا گاها بافته شده اند) و به شکل طناب در آمده اند. این تفاوت بین آنهاست. با وجود اینکه هر دو تابانده می شوند؛ اما فقط یکی از آنها چند لایه است. طناب بافتی متفاوت دارد، محکم تر است و گره های مستحکم تری تشکیل می دهد.

رشته : رشته بسته ای تابانده شده از الیاف است که از آن برای بستن، سفت کردن یا گره زدن استفاده می شود. بار دیگر تکرار می کنیم که شیء مورد نظر براساس روش استفاده در نظر گرفته برای آن تعریف می شود. اگر هدف شما بستن چیزی است؛ می توانید یقین حاصل کنید که ماده مورد استفاده برای مکرومه بافی هم مناسب است. رشته از طناب نرم تر و انعطاف پذیرتر است؛ زیرا چند لایه نیست و دارای گره های کمتری است.

قیطان : قیطان اصطلاحی است که هنگام خواندن الگوهای مکرومه بافی مرتباً با آن مواجه می شوید. قیطان کلمه ای است که می توان از آن به جای طناب و رشته هم استفاده کرد. قیطان یک واژه کلی است. اگر کارتان گره زنی است می توانید هر آنچه را که در طول کار خود از آن استفاده می کنید، قیطان بنامید. حال که تفاوت بین این مواد کاربردی را متوجه شدید، باید بتوانید راحت تر با زبان شغلی خود ارتباط برقرار کنید. اکنون راحت تر می توانید متوجه شوید که کدام یک از آنها برای پروژه شما مناسب هستند و به راحتی می توانید مواد مورد نظر خود را خریداری کنید. در هر صورت این اطلاعات می توانند به شما کمک کنند که با اعتماد به نفس به دنبال کاربردهای طناب، رشته، نخ های مولتی فیلامنت و مواردی از این دست بگردید.

کشش نخ های مولتی فیلامنت در فرآیند بافندگی

کشش نخ های مولتی فیلامنت نقش مهمی در بافت و تولید پارچه دارد، و بر روی کارآمدی فرآیندهای مختلف مانند پیچیدن نخ روی بوبین، به هم تاباندن نخ و چندلا کردن نخ تأثیر قابل توجهی می گذارد. کشش مناسب نخ برای تولید بسته های مناسب نخ تار، قرقره های نخ تار، تولید بسته های نخ های پود و پیچیدن نخ روی ماسوره های پود یا بوبین ها جهت استفاده در ماشین های بافندگی به منظور بافت پارچه لازم است. در فرآوری هر نوع پارچه، وضعیت کشش نخ یکی از مهمترین شاخصه های بافت پارچه خصوصاً از مرحله ریسندگی به بعد محسوب می شود. کشش نخ در فرآیند بافت پارچه یک پدیده بسیار حیاتی و ضروری در شکل گیری بافتی است که از نظر فنی پارچه نامیده می شود، و عنصری بسیار مهم و تاثیر گذار بر کارآیی دستگاه های بافندگی و مشخصات کیفی پارچه های تولیدی است. نخ بیشتر از الیاف یا پارچه به کشش وابسته است و تحت تاثیر آن قرار می گیرد. در صورتیکه نخ ها در طی فرآیند بافت پارچه تحت کشش خاصی نگه داشته شوند، در هم پیچیدگی بین نخ های تار و پود، و در نتیجه بافت پارچه امکان پذیر می شود.

کشش نخ چیست؟
کشش نخ های مولتی فیلامنت به معنای تنش کششی است که در هنگام قرار گرفتن نخ های مولتی فیلامنت در معرض کرنش کششی خارجی ایجاد می شود. بنابراین میزان کشش نخ به کرنش خارجی وابسته است. تنش بر حسب گرم یا نیوتن بیان می شود. کشش بیشتر نخ منجر به بسته بندی محکم تر نخ می شود و بالعکس.

ضرورت کشش نخ های مولتی فیلامنت در فرآوری منسوجات : هر نوع از الیاف منسوج در مرحله ریسندگی می توانند به نخ های مولتی فیلامنت تبدیل شوند و در نهایت نخ ریسیده شده بر روی بسته نخ می تواند پیچیده گردد. بسته های نخ تولیدی در هنگام نخ ریسی مجدداً به انواع بسته بندی های مناسب برای مراحل بعدی فرآوری تبدیل می شوند. برای اینکه نخ ها برای ماشین بافندگی آماده شده و بتوان از آنها برای بافت پارچه استفاده کرد باید به صورت (الف) بسته های نخ تار و (ب) بسته های نخ پود در آیند. صرف نظر از نوع دستگاه های بافندگی، بسته های نخ تار در قالب ماسوره های بزرگی مانند پل های نخ تار در خلال روش های چله کشی و آهار زنی آماده می شوند. بسته های نخ پود باید در قالب ماسوره پود (یا نخ پود کاپ) برای ماشین های بافندگی ماکودار و در قالب بوبین های پر شده ضربدری یا دوک ها (مورد اخیر محبوبیت بیشتری دارد) برای دستگاه های بافندگی بدون ماکو آماده شوند. از کاپ ها برای بافتن نخ های کنفی و از ماسوره های پود برای نخ های پنبه ای و انواع دیگر نخ استفاده می شود.

کشش نخ های مولتی فیلامنت در مرحله مقدماتی بافت : در مرحله آماده سازی بافت، کشش نخ های مولتی فیلامنت به دلایل مختلفی لازم است. در فرآیند ریسندگی، نخ ریسیده شده به دور یک بوبین پیچیده می شود تا بسته نخ با شکل و اندازه دلخواه و با تراکم لازم آماده شود. اگر در حین فرآیند پیچیدن نخ بر روی بوبین در خلال روند نخ ریسی، مقدار مناسبی از کشش بر روی نخ اعمال شود، بسته بندی مناسبی از نخ تولید می گردد. شکل و پایداری مناسب بسته بندی نخ باعث می شود تا نخ در مراحل بعدی به راحتی باز شود و بتواند در هنگام حمل و نقل بدون شل شدن بسته بندی را تحمل کند. در مرحله آماده سازی بافت، نخ های تار یا پود ابتداً از روی بسته بندی های مشابهی باز می شوند و سپس دو بار یا حتی سه بار قبل از اینکه به شکل بسته های آماده برای ماشین بافندگی در آیند، در قالب های مختلف دوباره بسته بندی می شوند (یا بر روی ماسوره های مختلفی پیچیده می گردند). در حین باز کردن نخ های مولتی فیلامنت از روی بسته بندی، نخ در اثر اینرسی تحت کشش قرار می گیرد؛ حال چه بسته ای که نخ به واسطه چرخانده شدن از آن خارج می شود و چه نخی که از بسته بندی ثابت بیرون کشیده شود باز این اتفاق رخ می دهد. برای ساخت بسته های نخ های مولتی فیلامنت با شکل، اندازه و میزان پایداری لازم، نخ های مولتی فیلامنت مجدداً باید به دور ماسوره های دیگری پیچیده شود و در حین این کار باید تحت کشش ثابتی قرار گیرد. علاوه بر این موارد، معمولاً نخ در طی مراحل مقدماتی بافت همواره تحت مقداری کشش قرار می گیرد؛ این کار باعث می شود تا برخی از عیوب نخ (مانند جاهای ضعیف) از بین بروند. میزان کشش نخ براساس نمره و مقاومت کششی نخ های مولتی فیلامنت به گونه ای تنظیم می شود که در جاهای ضعیف پاره شود، اما نخ آنقدر کشیده نمی شود تا خاصیت ارتجاعی آن از بین برود. ویژگی های کششی باز کردن نخ از روی بسته بندی به عواملی مانند سرعت باز شدن نخ، اندازه بسته بندی، ارتفاع بالن، نمره نخ، نوع دستگاه کشش مورد استفاده و غیره بستگی دارند.

نقش کشش نخ در بافت پارچه : عاملی که در میان مراحل مختلف فرآوری منسوجات از ریسندگی تا بافندگی حیاتی ترین نقش را برعهده دارد، کشش نخ های مولتی فیلامنت است. برای اینکه عملیات بافت پارچه عملکرد مناسبی داشته باشد، کشش نخ های تار برای تشکیل درست دهانه نخ تار الزامی است؛ چرا که قرار است نخ های پود در آن قرار بگیرند. ضمناً کشش نخ تار به دلایل دیگری نیز اهمیت دارد، چون این نخ تار است که باید پارچه را در موقعیت مناسبی نگه دارد و مانع از افتادن آن شود تا بتوان در قالب فواصل از پیش تعیین شده کار پود گذاری پارچه را انجام داد. پارچه ای که تراکم آن بالا است بیشتر به کشش نخ تار نیاز دارد، در حالیکه پارچه های شل برای برآورده نمودن الزامات بافت کمتر به کشش نخ تار نیازمند هستند. کشش نخ پود به رفع شلی و پیچ خوردگی نخ پود در هنگام قرار دادن آن در دهانه نخ تار کمک می کند و باعث می شود تا پودگذاری در فواصل مطلوب اتفاق بیافتد. از آنجاییکه برای تشکیل پارچه لازم است که نخ های تار و پود در هم تنیده شوند، بنابراین کشش نخ ها به دلیل در هم پیچیدگی آنها میزان چروک اعمال شده بر مجموعه دو نخ را تعیین می کند و این امر به نوبه خود بر خصوصیات پارچه حاصله تاثیر می گذارد. بنابراین کشش نخ های مولتی فیلامنت یکی از مهمترین پارامترها در مراحل مختلف فرآوری منسوجات است. کشش نخ در هر کدام از مراحل فرآوری تاثیر قابل توجهی بر عملکرد و کارآیی ماشین آلات و کیفیت محصولات ساخته شده دارد. همیشه در حین فرآوری سعی می شود تا کشش نخ برای اهداف خاص تا حد ممکن پایین نگه داشته شود و این سطح از کشش نخ در حین فرآیند ثابت بماند. ضمناً بهتر است که کشش نخ تا حد ممکن در حین انجام یک فرآیند یکنواخت باقی بماند. کشش زیاد نخ یا تغییرات زیاد در آن باعث می شود تا کرنش نخ بیش از حد زیاد شود و همین امر ممکن است باعث از هم گسیختگی نخ های مولتی فیلامنت گردد که به نوبه خود سبب کاهش بهره وری دستگاه ها و افت کیفیت محصول می شود.

سخن پایانی

ایران از گذشته‌های دور به دلیل موقعیت جغرافیایی فوق العاده و پدیده‌های اجتماعی‌اش، از نساجی دور نبوده است. ریسیدن الیاف نخ های مولتی فیلامنت به روش های ابتدایی و تکامل این روش ها در ایران هم همگام با کشورهای به نام گذشته از جمله مصر و چین و میانرودان، ادامه داشت. می توان گفت ایرانیان نقش پر رنگی در تکامل صنعت نساجی بازی کرده اند. صنعت نساجی که از قدیمی ترین و پر استفاده ترین صنایع کشور محسوب می شود. به لطف پیشرفت صنایع و تکنولوژی، تغییرات زیادی کرده است. در حال حاضر برای تولید نخ های مولتی فیلامنت زمان بسیار کوتاهی صرف می شود و با وجود راندمان بالای ماشین آلات و دستگاه های ریسندگی بسیاری از مشکلات این صنعت به طور کامل برطرف شده اند. حافظ بافت به عنوان یکی از بزرگترین مراکز پخش نخ های مولتی فیلامنت، در نظر دارد در آینده ای نزدیک، یکی از برترین تامین کنندگان این محصول باشد.